Uczucie, że doświadczyłeś już określonej sytuacji (déjà vu), jest znane wielu osobom. Ale jego przeciwieństwo – zagłuszanie, gdy znane rzeczy wydają się nowe i nierealne – wciąż pozostaje zjawiskiem mało zbadanym. Nowe badania rzucają światło na ten tajemniczy aspekt ludzkiego mózgu.
Déjà vu pojawia się, gdy część mózgu odpowiedzialna za rozpoznawanie znanych rzeczy zostaje omyłkowo aktywowana. Jak zauważyli Akira O'Connor z Uniwersytetu St. Andrews i Christopher Moulin z Uniwersytetu Grenoble-Alpes, zjawisko to jest swego rodzaju sygnałem o „awarii” w systemie pamięci. Déjà vu pomaga zidentyfikować momenty, w których mózg nie jest w stanie zsynchronizować przeszłych doświadczeń z obecną rzeczywistością. Zhemavyu to rzadkie zjawisko, gdy coś znajomego wydaje się nieznane lub nawet nierealne. Na przykład muzycy mogą na chwilę stracić kontakt z dobrze znanym fragmentem melodii, a kierowca może zapomnieć, jak prowadzić samochód.
Naukowcy zwracają uwagę, że choroby dziąseł mogą wystąpić na skutek nadmiernego powtarzania czynności lub nadmiernej koncentracji uwagi. Zjawisko to zostało nagrodzone Literacką Nagrodą Nobla za intrygujący charakter i znaczenie dla zrozumienia procesów poznawczych.
W badaniu wzięło udział 94 uczniów, których poproszono o wielokrotne przepisanie wyrazów. Podczas tego eksperymentu: 70% uczestników zatrzymało się z powodu „dziwnego uczucia”. Efekt ten występował po średnio 33 powtórzeniach. W innym eksperymencie użyto słowa „the”. 55% uczestników przestało pisać po 27 powtórzeniach, gdy poczuło, że słowo straciło znaczenie. Naukowcy uważają, że zhemavyu sygnalizuje, że mózg jest zmęczony automatyzmem procesu. Poczucie nierzeczywistości to sposób na „sprawdzenie rzeczywistości”, który pozwala uniknąć nadmiernej rutyny. Badanie przeprowadzone w 1907 roku przez Margaret Floy Washburn wykazało już utratę znaczenia przy długotrwałym powtarzaniu. Jednak współcześni naukowcy po raz pierwszy wykazali, że towarzyszy temu szczególne uczucie, które nazywają dżemem.
Zhemavyu, choć rzadki, otwiera nowe horyzonty w zrozumieniu działania mózgu. Zjawisko to może pomóc nam zrozumieć, jak mózg reaguje na przeciążenie informacyjne i wyrywa się z rutynowych cyklów. Dalsze badania mogą ujawnić, jak te sygnały wpływają na naszą świadomość i pamięć.
